Παντουρκισμός και Αρμενία 106 χρόνια μετά την πρώτη Γενοκτονία του 20ου αιώνα

Πριν λίγες ημέρες, κυκλοφόρησε ευρέως στο διαδίκτυο η εικόνα με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Αλίεφ να ποζάρει ανάμεσα σε κράνη νεκρών Αρμενίων στρατιωτών, από τον πρόσφατο πόλεμο στο Αρτσάχ. Η εικόνα αυτή, θύμισε την περίφημη φωτογραφία από το παρελθόν, με τους Τούρκους στρατιώτες να καμαρώνουν μπροστά σε κομμένα κεφάλια αμάχων Αρμένιων.

Στις 24 Απριλίου, συμπληρώνονται 106 χρόνια από την πρώτη Γενοκτονία του αιώνα, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο της εξολόθρευσης των Αρμενίων υπηκόων της, με τελικό απολογισμό 1.500.000. Φέτος οι εκδηλώσεις μνήμης έχουν ιδιαιτερότητες λόγω της πανδημίας, αλλά και από το γεγονός ότι το αρμενικό έθνος βιώνει δύσκολες στιγμές, μετά την ήττα στον πόλεμο με το πλούσιο σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου Αζερμπαϊτζάν.

Η Αρμενία, για μια ακόμα φορά βρέθηκε μόνη και αβοήθητη από τη Ρωσία, αλλά και από τα υπόλοιπα χριστιανικά κράτη να πολεμά ηρωικά απέναντι σε μια πολυεθνική μουσουλμανική δύναμη, με μισθοφόρους τζιχαντιστές και την Τουρκία να παίζει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Οι Αρμένιοι εγκατέλειψαν τις πατρογονικές εστίες τους, στις περιοχές που πέρασαν σε εχθρικά χέρια, καίγοντας τα σπίτια τους και παίρνοντας μαζί τους τα οστά των προγόνων τους. Οι Αζέροι επιδόθηκαν σε βανδαλισμούς και βεβηλώσεις μνημείων και εκκλησιών.

Η νέο-Οθωμανική νοοτροπία που διέπει τη σύγχρονη τουρκική πολιτική δεν αρκείται στην άρνηση, αλλά προχωράει στην αναβίωση του Παντουρκισμού, μια από τις βασικές αιτίες για την τέλεση της Γενοκτονίας του 1915. Στην ουσία πρόκειται για μια νέα έκδοση του Παντουρανισμού, που προβλέπει τη φυσική ένωση της Τουρκίας με τις τουρκόφωνες φυλές, από το σημερινό Αζερμπαϊτζάν μέχρι τη μειονότητα των Ουιγούρων στην Κίνα. Μετά την εγκαθίδρυση του κεμαλικού καθεστώτος, το 1921 ο Εμβέρ Πασά επιχείρησε να πραγματοποιήσει αυτό το σχέδιο . Ο ίδιος ήταν Υπουργός Στρατιωτικών στην Κυβέρνηση των Νεότουρκων, που είχε ως σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους». Αρχικά σημείωσε επιτυχίες, όμως η ρωσική ηγεσία κατάφερε να τον εγκλωβίσει. Το τελικό στάδιο της επιχείρησης, στη Σαμαρκάνδη, ανέλαβε να πραγματοποιήσει ομάδα Αρμενίων στρατιωτών, που ήταν εξοικειωμένοι στις ορεινές μάχες, με τον επικεφαλής αξιωματικό Αγκόπ Μελκουμιάν να εξοντώνει το σφαγέα των συμπατριωτών του, βάζοντας ταφόπλακα στο  φιλόδοξο αυτό εγχείρημα.

Το ίδιο έτος μπήκε σε εφαρμογή από τους Αρμένιους η «Επιχείρηση Νέμεσις», η θανάτωση των υπαίτιων της Γενοκτονίας. Η αρχή έγινε στο Βερολίνο, με την εκτέλεση του κύριου υπαίτιου Ταλαάτ Πασά, Υπουργού Εσωτερικών των Νεότουρκων, στο Βερολίνο από το Σογομών Τεχλεριάν και την αθώωση του από το γερμανικό δικαστήριο.

Στο πλαίσιο αυτό τιμωρήθηκαν τα πρόσωπα που οργάνωσαν τη Γενοκτονία, όχι όμως και η ίδια η Τουρκία. Ο Χίτλερ, πριν την εισβολή της Βέρμαχτ στην Πολωνία, προέτρεψε ανοιχτά τους στρατιωτικούς του να φανούν αδίστακτοι τελειώνοντας την ομιλία του με την περίφημη φράση: «Σήμερα ποιος θυμάται τους Αρμένιους»;

Το 1965 η Ουρουγουάη έγινε το πρώτο κράτος που αναγνώρισε επίσημα τη Γενοκτονία. Στο πέρασμα των χρόνων ακολούθησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, διεθνείς οργανισμοί και ισχυρά κρατη, με τελευταία τα δύο κοινοβουλευτικά σώματα των ΗΠΑ. Ωστόσο, η αδιαφορία της  Διεθνούς Κοινότητας στα εγκλήματα πολέμου που διέπραξε το Αζερμπαϊτζάν στον τελευταίο πόλεμο του Αρτσάχ, μέσα στα οποία περιλαμβάνεται και η παράνομη κράτηση αιχμαλώτων, οδηγεί στη διαπίστωση ότι ο δρόμος για την επικράτηση της δικαιοσύνης και εμπέδωση της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών είναι ακόμα μακρύς.