Το πνεύμα του Αϊ Βασίλη

Κάθε Πρωτοχρονιά γεννά ελπίδες και όνειρα. Φέτος, ίσως και περισσότερο, καθώς το 2020 αποδείχτηκε πραγματικά δίσεκτο, κυρίως λόγω της γνωστής πανδημίας. Η βασιλόπιτα θα κοπεί σε στενό περιβάλλον, ωστόσο τα παιδιά ετοιμάζουν τα γράμματά τους στον Αϊ Βασίλη, για να δεχτούν τα δώρα τους. Το πνεύμα του καλοσυνάτου γεράκου, με την κόκκινη στολή, εμπνέει όλες τις γενιές. Ποιο ήταν όμως το πρόσωπο που ενέπνευσε το μύθο;
Στα μέσα του 4ου αιώνα, σύμφωνα με την παράδοση, ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, εκστρατεύοντας κατά των Περσών, περνάει από την Καισαρεία, ειδοποιώντας τους κατοίκους της ότι κατά την επιστροφή του θα εισπράξει φόρους. Αυτοί συγκεντρώνουν τα χρυσαφικά τους Στη μάχη σκοτώνεται, αναφωνώντας το περίφημο “νενίκας με Ναζωραίε”. Ο Επίσκοπος της περιοχής Βασίλειος αποφασίζει τα μισά να δοθούν στους φτωχούς και τα υπόλοιπα να επιστραφούν στους “δικαιούχους”, μέσα σε ψωμιά. Έτσι γεννήθηκε η βασιλόπιτα και η ιδέα για το φλουρί.
Ο Μέγας Βασίλειος
Σε συνέχεια του θρύλου, κράτησε ένα μικρό μερίδιο για τις ανάγκες της Βασιλειάδας, που ήταν το επίκεντρο της φιλανθρωπικής του δραστηριότητας. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα άρτια οργανωμένο δίκτυο ιδρυμάτων, που λειτουργούσε για την περίθαλψη των φτωχών και των ασθενών. Ο Άγιος Βασίλειος μεγάλωσε σε οικογένεια αγίων και έλαβε πολύπλευρη μόρφωση στην Αθήνα. Υπήρξε σπουδαίος συγγραφέας και δεινός ρήτορας.
Τα στοιχεία αυτά, σε συνδυασμό με την ευψυχία, τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει με θάρρος τις απειλές του Αυτοκράτορα Ουράλη, για δήμευση της περιουσίας του, εξορία και μαρτυρικό θάνατο, όπως αυτές εκτοξεύτηκαν από τον απεσταλμένο του Μόδεστο. Απάντησε ότι η περιουσία του εξαντλείται στα βιβλία του και λίγα ρούχα, ο ίδιος είναι παρεπίδημος, ενώ ο θάνατος θα τον φέρει κοντά στο Θεό. Εκοιμήθη την 1η Ιανουαρίου του 379, σε ηλικία 49 ετών.
Ο Σάντα Κλάους
Στο δυτικό κόσμο, ο αντίστοιχος «Αϊ Βασίλης» είναι ο Σάντα Κλάους, που το όνομα και η φιγούρα του παραπέμπουν στον Άγιο Νικόλαο, Σίντερ Κλάας στα ολλανδικά, ο οποίος φέρνει δώρα στα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων. Τη μέρα αυτή, σύμφωνα με την παράδοση ο Αρχιεπίσκοπος της Λυκίας με την έντονη φιλανθρωπική δράση, περνούσε από τα σπίτια, χωρίς να γίνεται αντιληπτός, πετώντας μέσα από τις καμινάδες των εστιών τρόφιμα και δώρα, τα οποία προσγειώνονταν στις απλωμένες για στέγνωμα κάλτσες.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση που πετώντας χρυσάφι από ένα σπασμένο τζάμι, έσωσε έναν χρεωκοπημένο άνδρα, ο οποίος ετοιμαζόταν να ωθήσει τις 3 κόρες του στην πορνεία. Όντας συνετός κατάφερε να αποπληρώσει το χρέος και να τις προικήσει. Ο Άγιος Νικόλαος συχνά αναφερόταν ως ένας γεράκος, με μακριά γενειάδα.
Η σκανδιναβική μυθολογία
Αυτή η περιγραφή, μαζί με τα λοιπά στοιχεία, ελαφρώς παραλλαγμένα, συναντώνται και στη σκανδιναβική μυθολογία. Σύμφωνα με την “Ποιητική Έντα” ο Όντιν, πατέρας των θεών της Άσγκαρντ, αφήνει δώρα στα παιδιά μέσα στις μπότες δίπλα τις καμινάδες. Αυτά μέσα σε αυτές άφηναν καρότα για το οκτάποδο φτερωτό άλογό του το Σλέιπνιρ.
Η καλή ιταλίδα μάγισσα
Στην Ιταλία υπάρχει ο θρύλος της καλοσυνάτης μάγισσας Μπεφάνα, η οποία εμφανίζεται την παραμονή των Θεοφανίων και περνώντας μέσα από τις καμινάδες αφήνει δώρα και γλυκίσματα στις κρεμασμένες κάλτσες για τα καλά παιδιά, σκόρδο ή κάρβουνο για τα άτακτα. Χρησιμοποιεί τη μαγική της σκούπα για να πετάει, αλλά και για να σκουπίζει ό,τι έχει λερώσει, με τους γονείς να τις έχουν ετοιμάσει φαγητό και ένα ποτήρι κρασί.
Κατά τα φαινόμενα, ο μύθος του Αϊ Βασίλη αποτελεί ένα συνδυασμό όλων των παραπάνω. Η τελική μορφή του, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, στηρίζεται σε ένα ποίημα – παραμύθι του Κλέμεντ Κλαρκ Μουρ το 1823. Όπως και να ‘χει το πνεύμα του ασπρομάλλη καλοσυνάτου γεράκου, με τη μακριά γενειάδα και την κόκκινη στολή, συναρπάζει διαχρονικά μικρούς και μεγάλους, στις ημέρες των εορτών.

Πηγές:
Ekklisiaonline.gr
Iefimerida.gr
Vradini.gr