Απείρανθος, η όμορφη γενέτειρα του «πρώτου παρτιζάνου της Ευρώπης»

Η Απείρανθος θεωρείται από τα πιο όμορφα χωριά της Νάξου, μαζί με το Φιλώτι. Το μεγαλύτερο νησί του κεντρικού Αιγαίου, με το ιδιαίτερο κυκλαδίτικο χρώμα, εκτός από τις υπέροχες παραλίες, με τα κρυστάλλινα νερά, φημίζεται και για την υπέροχη ενδοχώρα της, με περιοχές που γοητεύουν τον επισκέπτη. Επίσης είναι η γενέτειρα σπουδαίων προσωπικοτήτων της πολιτικής και της διανόησης, όπως ο Πρωθυπουργός Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης και ο πρόσφατα θανών Μανώλης Γλέζος, μια εμβληματική μορφή της Αριστεράς, «ο πρώτος παρτιζάνος της Ευρώπης», σύμφωνα με το Σαρλ Ντε Γκόλ.

Αρχιτεκτονική και αξιοθέατα

Η Απείρανθος είναι χτισμένη σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, ανάμεσα σε δύο πύργους, με στενά δρομάκια, γραφικά σοκάκια και καμάρες, με αρχιτεκτονική που ξεφεύγει από το κλασικό κυκλαδίτικο μοτίβο και περιέχει ενετικά στοιχεία. Διαθέτει 5 μουσεία, το Αρχαιολογικό, το Λαογραφικό, το Γεωλογικό, Φυσικής Ιστορίας και Εικαστικών Τεχνών. Ξεχωρίζει η βιβλιοθήκη, με 26.000 εκθέματα, που ιδρύθηκε το 1964 στη μνήμη του Νίκου Γλέζου, αδερφού του Μανώλη Γλέζου, ο οποίος εκτελέστηκε από τους Ναζί.
Απείρανθος και Κρήτη

Σύμφωνα με το μύθο, ο Θησέας αφού σκότωσε το Μινώταυρο, γυρνώντας από την Κρήτη έκανε στάση στη Νάξο, για να αφήσει προσωρινά την Αριάδνη, την οποία όμως «ξέχασε». Προς αναζήτησή της έφτασαν στην Απείρανθο, που είχε κρυφτεί, παλικάρια από τη Σφακιά. Τους άρεσε το μέρος και εγκαταστάθηκαν μόνιμα. Από ιστορική πλευρά, γραπτά του 1301 πιστοποιούν εμπορικές σχέσεις της περιοχής με την Κρήτη. Στην Απείρανθο αναφέρεται και ο Ιταλός περιηγητής Κριστόφορο Μπουοντελμόντι, το 1420.

Τους αιώνες που ακολούθησαν, πιθανολογείται ότι πολλοί Κρήτες, κυρίως από τα Ανώγεια και τα Σφακιά, κατέφυγαν στην Απείρανθο, ζωγράφοι και οπλαρχηγοί, διωκόμενοι από τους Τούρκους. Αυτή η άποψη ενισχύεται από το ιδίωμα και τοπικά πολιτιστικά στοιχεία. Επίσης υπάρχουν και οικογένειες με καταγωγή από τη Μικρά Ασία.

Για την ονομασία Απείρανθος, υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές:
-Από τους πρόσφυγες της Περίθου της Κωνσταντινούπολης, που έφτασαν στο νησί λίγο πριν την Επανάσταση του 1821, για να γλιτώσουν από τις τουρκικές διώξεις.
-Το Μεσσαίωνα η περιοχή ανήκε σε κάποιον Πέρανθο ή ήταν φέουδο ενός Φράγκου, που ονομαζόταν Απέρανθος.

Η σύγχρονη εποχή και η πολιτική ιστορία της Απειράνθου

Οι λίγες εκατοντάδες των κατοίκων ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, την εξόρυξη σμυριδιού και την υφαντουργία, με τον τουρισμό να ανθεί τα τελευταία χρόνια.

Το 1916, την εποχή του μεγάλου εθνικού διχασμού, η Απείρανθος έγινε θέατρο μιας απίστευτης βαρβαρότητας, με τη βενιζελική Χωροφυλακή να επιτίθεται βάναυσα στους αντιφρονούντες φιλοβασιλικούς, με δεκάδες θύματα και πράξεις βίας. Αργότερα η Κυβέρνηση του Βενιζέλου νομοθέτησε αποζημιώσεις.

Ο Μανώλης Γλέζος, αν και έφυγε με την οικογένειά του για την Αθήνα το 1935, δεν ξέχασε την γενέτειρά του. Το 1986 εκλέχθηκε Κοινοτάρχης και προσπάθησε να εφαρμόσει ένα ιδιότυπο σύστημα άμεσης δημοκρατίας. Το πείραμα αρχικά πέτυχε, όμως σε λίγα χρόνια εγκαταλείφθηκε, λόγω της ελάττωσης του ενδιαφέροντος από τους κατοίκους.

Η γραφική Απειράθου, σύμφωνα με το τοπικό ιδίωμα, διαθέτει σπάνια ωραιότητα, με ιδιαίτερο χρώμα, συνθέτοντας ένα μείγμα, που μαγεύει και δημιουργεί αναμνήσεις στον επισκέπτη. Χαρακτηρίζει την ορεινή ενδοχώρα της Νάξου, ως ένα μοναδικό αξιοθέατο του όμορφου κυκλαδίτικου νησιού.