Τα Άρθρα μας

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

29 Μαΐου 1453, η μέρα που συντελέστηκε η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, δεν είναι μόνο μια αποφράδα μέρα για τον Ελληνισμό, αλλά αποτελεί και ορόσημο για την Ιστορία. Σφραγίστηκε το οριστικό τέλος μιας μακραίωνης Αυτοκρατορίας και αναδείχτηκε μια καινούργια, που η πορεία της βάφτηκε με αίμα και χαρακτηρίστηκε από βαρβαρότητα.

Η παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και οι Τούρκοι

Η παρακμή του Βυζαντίου είχε αρχίσει αιώνες πριν, κυρίως εξαιτίας άστοχων χειρισμών και της κοντόφθαλμης πολιτικής της Αυτοκρατορίας. Αυτή συνίσταται επίσης στην αποδυνάμωση και τελική κατάλυση του ΑρμενικούΒασιλείου, ενώ αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ανάχωμα στην τουρκική επεκτατικότητα. Η καθοριστική ήττα των Βυζαντινών από τους Σελτζούκους στο Μαναζγκέρτ της Αρμενίας άνοιξε το δρόμο για την εισβολή των τουρκικών φύλων στα εδάφη της Αυτοκρατορίας. Το 1204, η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε από τους Σταυροφόρους, βιώνοντας ανείπωτη φρίκη. Απελευθερώθηκε το 1261, αλλά δεν ξαναβρήκε ποτέ την παλιά της αίγλη. Από το 1373, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν ήδη φόρου υποτελής στους Οθωμανούς Τούρκους.
Όταν λοιπόν, στις αρχές του Απριλίου του 1453, ο νεαρός, αλλά οξυδερκής στρατηλάτης, Σουλτάνος Μωάμεθ, θετός γιος Ελληνίδας, συγκέντρωνε δεκάδες χιλιάδες στρατό, άρτια εκπαιδευμένο και εξοπλισμένο, μαζί με χιλιάδες γενίτσαρους και υποτελείς χριστιανούς, έξω από τα τείχη της Βασιλεύουσας, το τέλος έμοιαζε αναπόφευκτο. Ήταν το «χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου».

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μπροστά σε μια τραγική κατάσταση

Την ίδια στιγμή η κατάσταση στην Πόλη δε θύμιζε σε τίποτα το μεγαλείο μιας Βασιλεύουσας. Ήταν 50.000 κάτοικοι, με προβλήματα επισιτισμού, διχασμένοι σε Ενωτικούς και Ανθενωτικούς, δηλαδή αυτούς που δεν επιθυμούσαν την προσέγγιση με την Παπική Εκκλησία. H επιχειρηματολογία τους στηριζόταν στις φρικαλεότητες των Ευρωπαίων όταν αυτοί κατέλαβαν την Πόλη, αλλά και στο γεγονός ότι στα ελληνικά εδάφη που κατείχαν Φράγκοι, Ενετοί κτλ. η θρησκευτική πολιτική τους έναντι της Ορθοδοξίας ήταν καταπιεστική. Άλλωστε και η ευρωπαϊκή βοήθεια, παρά τις εκκλήσεις προς τον Πάπα, ήταν ελάχιστη. Είχαν και αυτοί τα δικά τους ζητήματα.
Ηγέτης των Βυζαντινών ήταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ένας γενναίος και ικανότατος πολιτικός και στρατιωτικός. Είχε στεφθεί Αυτοκράτορας στο Δεσποτάτο του Μυστρά, τη μόνη περιοχή που ανήκε στην Αυτοκρατορία, μαζί με κάποια νησιά του Αιγαίου, την Πόλη και τα περίχωρα της. Για αυτό δέχθηκε λεηλασία από το στρατό του Μωάμεθ, για να μην υπάρξει δυνατότητα για αποστολή βοήθειας στην πολιορκημένη πρωτεύουσα. Υπήρχε άλλο ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος, η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, που ήταν ανεξάρτητη από το Βυζάντιο και καταλύθηκε από τους Τούρκους το 1461.

Οικονομικές και στρατιωτικές ανισότητες
Ο Βυζαντινός Στρατός αριθμούσε περίπου 5.000 μάχιμους. Στο πλευρό τους ήταν 700 Γενουάτες υπό τον ηρωικό Ιουστινιάνι, λίγες εκατοντάδες Καταλανοί και άλλοι Ευρωπαίοι μισθοφόροι. Την Πόλη περιέβαλλαν υψηλά τείχη, ενώ ο Κεράτιος Κόλπος ήταν φραγμένος με χοντρή αλυσίδα.
Πριν το ξεκίνημα της σύρραξης, ο Ούγγρος μηχανικός Ουρβανός πλησίασε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, για να του διαθέσει ένα κανόνι, την μπομπάρδα, δικής του εφεύρεσης. Το ποσό όμως που ζήτησε ήταν δυσθεώρητο για τις δυνατότητες της βυζαντινής οικονομίας. Τότε στράφηκε στο Μωάμεθ, που του πρόσφερε τα τετραπλά. Οι υπερασπιστές της Πόλης είχαν το «υγρό πυρ», το οποίο όμως γρήγορα το απέσυραν αφού διαπιστώθηκε ότι ήταν αναποτελεσματικό και έκανε ζημιές στα τείχη. Η πολεμική υπεροχή των Οθωμανών ήταν πασιφανής και στην θάλασσα, καθώς διέθεταν 150 πλοία έναντι 26 των Βυζαντινών.

Η τουρκική επίθεση και η ηρωική αντίσταση
Στις 6 Απριλίου, αφού απορρίπτεται η πρόταση του Μωάμεθ για παράδοση της Πόλης, ξεκινά η πολιορκία της. Οι Βυζαντινοί, αν και η μάχη είναι άνιση, αμύνονται ηρωικά και αποκρούουν τις τουρκικές επιθέσεις. Ο άμαχος πληθυσμός, γυναίκες, παιδιά και ιερωμένοι, μετέχει στα έργα επισκευής των ζημιών στα τείχη. Μετά από δυο εβδομάδες, βιώνουν μια πρόσκαιρη χαρά, όταν ο Φλαντανελά με 4 πλοία διασπώντας τον πολιορκητικό κλοιό προμηθεύει με τρόφιμα και εφόδια τους κατοίκους της. Όταν όμως, χάρη σε ένα τέχνασμα του Μωάμεθ, οι Τούρκοι παρακάμπτοντας την αλυσίδα, πέρασαν τα πλοία τους μέσα στον Κεράτιο Κόλπο, η κατάσταση έγινε ασφυκτική.

Το οθωμανικό τελεσίγραφο και η γενναία αυτοκρατορική απάντηση
Στις 21 Μαΐου, ο Μωάμεθ στέλνει τελεσίγραφο στοο Βυζαντινό Αυτοκράτορα, υποσχόμενος για δεύτερη φορά ότι αν του παραδώσει την Πόλη δε θα πειράξει κανέναν από τους κατοίκους της, επιτρέποντας στον Αυτοκράτορα και σε όποιον το επιθυμεί, να αποχωρήσει χωρίς να ενοχληθεί, μαζί με όλα τα υπάρχοντά του. Η αντιπρόταση για λύση της πολιορκίας με αύξηση του φόρου υποτελείας απορρίπτεται από το Σουλτάνο.

Η τελική απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ιστορική και υπερήφανη, ήταν η εξής:
«Το να σου δώσω όμως την Πόλη δεν εξαρτάται από εμένα, αλλά από τους κατοίκους της, διότι με κοινή απόφαση όλο θα πεθάνουμε αυτοβούλως και δε θα υπολογίσουμε τη ζωή μας».

Η τελική επίθεση και η πτώση της Πόλης
Το βράδυ της 28ης Μαΐου τελείται η τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία, παρουσία πλήθους πιστών και αξιωματούχων. Μετά τα μεσάνυχτα εξαπολύεται η τελική επίθεση, κατά κύματα, με ειδικό βάρος στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού, η οποία παραμένει κλειστή μέχρι σήμερα. Κοντά σε αυτήν,στα τείχη, έχει λάβει θέση μάχης και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας ως απλός στρατιώτης. Οι υπερασπιστές αμύνονται ηρωικά.

Σύμφωνα με την παράδοση, από την ξεχασμένη (;) ανοιχτή Κερκόπορτα οι Τούρκοι εισβάλλουν στην Κωνσταντινούπολη. Η τραγική είδηση, «η Πόλις εάλω», μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Ακολουθούν σφαγές και λεηλασίες, ακόμα και μέσα στην Αγία Σοφία. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος εφορμά στους εχθρούς φωνάζοντας: «Δεν υπάρχει ένας χριστιανός να μου πάρει το κεφάλι»; Η σύγχυση για τις συνθήκες θανάτου και την τύχη του πτώματός του γέννησε τον περίφημο θρύλο του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά».
Πολλοί λόγιοι κατέφυγαν στη Δύση, μεταφέροντας την ελληνική γνώση και συμβάλλοντας στην εξέλιξη του κινήματος του Ανθρωπισμού στην αναγεννησιακή Ευρώπη. Για τον Ελληνισμό, η Άλωση της Κωνσταντινούπολης σηματοδότησε την απαρχή της βαριάς Τουρκοκρατίας, που κράτησε περίπου 400 χρόνια, μέχρι την Επανάσταση του 1821.

Πηγές:
Wikipedia
Η Μηχανή του Χρόνου
protothema.gr