Οι πανδημίες στην Ελλάδα

    Η χώρα μας αυτόν τον καιρό περνά δύσκολες μέρες, εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά, που ο λαός μας βιώνει δύσκολες καταστάσεις, αντιμέτωπος με μια μεταδοτική ασθένεια. Άλλωστε η παγκόσμια ιστορία είναι γεμάτη από φονικές επιδημίες, πιο σκληρές και πιο θανατηφόρες από τον κορονοϊό. Η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο της πρώτης επίσημα ιστορικά καταγεγραμμένης πανδημίας, στην Αθήνα του Περικλή, τον 5ο αιώνα π.Χ.

     Το 431 π.Χ., ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, ένας φοβερός λοιμός θερίζει τον αθηναϊκό πληθυσμό, με πολλές χιλιάδες νεκρούς, μέχρι να βρεθεί η θεραπεία από τον Ιπποκράτη. Οι περιγραφές του ιστορικού Θουκιδίδη, που νίκησε την αρρώστεια, παραπέμπουν στον αφρικανικό ιό Έμπολα, ενώ και οι πιθανότητες συγκλίνουν ότι προήλθε από ένα αιγυπτιακό καράβι, που είχε προσαράξει στον Πειραιά. Στα θύματα ήταν και ο ίδιος ο Αθηναίος ηγέτης. Η αρχαία Αθήνα παρήκμασε οριστικά.

     Στο Βυζάντιο, το 541 μ.Χ., την εποχή που κυβερνούσε ο Μέγας Ιουστινιανός, ξεσπά πανώλη με προέλευση από το Πηλούσιο, λιμάνι της Αιγύπτου. Σχετικές πληροφορίες λαμβάνουμε από το στρατιωτικό γραμματέα Προκόπιο. Το επόμενο έτος, ο λοιμός  φτάνει στην Κωνσταντινούπολη και εξαπλώνεται από την Περσία μέχρι την Ιρλανδία, με εκατομμύρια θύματα. Από την ασθένεια προσβάλλεται και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας, με τους γιατρούς να θεωρούν βέβαιο το θάνατό του. Σώζεται ως εκ θαύματος, κάτι που αποδίδεται σε όραμα στο οποίο εμφανίστηκαν οι Άγιοι Ανάργυροι.  

     Η Αίγυπτος φαίνεται ότι είναι «παρούσα» και στην πανδημία που εκδηλώθηκε στη χώρα μας το 1828, με τον Καποδίστρια να έχει μόλις αναλάβει την εξουσία. Με τη μεταφορά αιχμαλώτων στρατιωτών του Ιμπραήμ από τη Μεθώνη στην Ύδρα μεταφέρεται και η πανώλη στο νησί, η οποία σύντομα θα μεταδοθεί και στις γειτονικές Σπέτσες. Η ασθένεια όμως, έχει ήδη εμφανιστεί και σε άλλες περιοχές της επαναστατημένης Ελλάδας, όπως στην Εύβοια και την Κέα.

     Ο Καποδίστριας, γιατρός στα νιάτα του, δρα αστραπιαία. Καλεί εσπευσμένα το γιατρό Σπυρίδωνα Καλογερόπουλο, ο οποίος φτάνοντας στην Ύδρα επιβάλλει τα εξής μέτρα:

-Καραντίνα στους ύποπτους για τη νόσο.

-Εισαγωγή σε καθαρτήριο για τις οικογένειες των νοσούντων.

-Ταφή των νεκρών από την πανώλη και απολύμανση των οικιών τους από τους διορισμένους «μόρτηδες», καθώς και καύση των ενδυμάτων τους.

-Οι επαφές και οι συναθροίσεις με «ευλαβική προσοχή», όπως θα έλεγε ο Σπύρος Παπαδόπουλος.

-Κλείσιμο των εκκλησιών. Σημειωτέο ότι ο Κυβερνήτης ήταν βαθιά θρησκευόμενος.

     Ο ίδιος ο Καποδίστριας επισκέφτηκε το νησί, για την εμπέδωση των μέτρων. Σε Ύδρα και Σπέτσες επιβλήθηκε 40ήμερη καραντίνα, η οποία σταδιακά επεκτάθηκε στα παράλια της Αττικής, την Εύβοια και τον κόλπο του Βόλου, με ναυτική επίβλεψη.

     Η μετάδοση της νόσου στον Πόρο, την Αργολίδα, την Αίγινα, τα Μέγαρα και τα Καλάβρυτα είχε ως αποτέλεσμα να κληθεί από τον Καποδίστρια ο ελβετός γιατρός Andre-Louis Gosse, ο οποίος επέβαλλε παρεμφερή μέτρα, καθώς και το κλείσιμο των καφενείων. Παράλληλα εφάρμοσε τη μέθοδο της «καυτηρίασης των οιδημάτων». Πέτυχε στο έργο του, ωστόσο λίγο έλλειψε να χάσει τη ζωή του από κακοήθη πυρετό. Τελικά θεραπεύτηκε σε μοναστήρι στον Πόρο. Εξελίχθηκε σε μεγάλο φιλέλληνα και αγαπήθηκε από το λαό.

     Οι πανδημίες δυστυχώς είναι μέρος της Ιστορίας του ανθρώπου, ελληνικής και παγκόσμιας. Ακόμα και η θρησκεία δέχεται ότι πρόκειται για μια δοκιμασία του ανθρώπου. Σήμερα, που γενικότερα οι συνθήκες υγιεινής και η ιατρική είναι πολύ πιο αναπτυγμένες, ο άνθρωπος πρέπει να φανεί δυνατός.