Η Μάχη της Κρήτης
«Η Κρήτη έχει διαφορά από τους άλλους τόπους,
Γιατί έχει άρματα πολλά και κουζουλούς ανθρώπους».
Κρητική μαντινάδα
Η Μάχη της Κρήτης θεωρείται μια από τις πιο εμβληματικές στη σύγχρονη στρατιωτική μας Ιστορία, αλλά και με τη δική της σημασία στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποτελεί τον κρίκο σε μια αλυσίδα που ξεκίνησε με το Έπος του ’40 και συνεχίστηκε με την ηρωική αντίσταση των μαχητών μας στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο ενάντια στη γερμανική επίθεση. Ξεχωρίζει επίσης από το γεγονός ότι σε αυτή συμμετείχαν αυθόρμητα και απλοί πολίτες.
Το «Νησί των Γενναίων» με τη στρατηγική θέση
Το «Νησί των Γενναίων», που υπήρξε συχνά στρατηγικός στόχος, λόγω της κομβικής γεωγραφικής του τοποθεσίας, ουδέποτε υπήρξε εύκολη λεία για οποιονδήποτε επίδοξο κατακτητή, κυρίως λόγω της ιδιαίτερης ιδοσυγκαρσίας και του μαχητικού πνεύματος των κατοίκων του. Στη Μάχη της Κρήτης οι Γερμανοί συνάντησαν απρόσμενα σθεναρή αντίσταση. Οι αντιμαχόμενες πλευρές θεωρούσαν αναγκαίο τον έλεγχο του νησιού, καθώς είχαν ήδη ξεκινήσει οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή.
Η υπεράσπιση της Κρήτης
Οι Βρετανοί, με την άδεια της ελληνικής κυβέρνησης, είχαν ήδη συγκεντρώσει ένοπλες δυνάμεις, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η επίθεση των δυνάμεων του Άξονα στην Ελλάδα οι οποίες ενισχύθηκαν από Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς. Το σύνολο των συμμαχικών δυνάμεων έφτανε περίπου τις 31.000. Υπήρχε όμως φανερή έλλειψη πολεμοφοδίων.
Οι Έλληνες είχαν περίπου 11.500 τακτικό στρατό, συνεπικουρούμενο από νεοσύλλεκτους και ευέλπιδες, καθώς και 2500 άνδρες της Κρητικής Χωροφυλακής. Στη 12ήμερη Μάχη της Κρήτης μετείχαν και περίπου 4.000 πολίτες, βρακοφόροι, κληρικοί, γυναίκες και γενικά άτομα κάθε ηλικίας.
Εκεί βρισκόταν και η νόμιμη ελληνική κυβέρνηση, μαζί με τη βασιλική οικογένεια. Ο διορισμένος από το Βασιλιά Γεώργιο Πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός απέρριψε βρετανική πρόταση για συμμετοχή της Τουρκίας στην άμυνα της Κρήτης, με αντάλλαγμα την παραχώρηση σε αυτήν ελληνικών νησιών.
Η γερμανική επίθεση
Το γερμανικό σχέδιο προέβλεπε κατάκτηση του νησιού από αέρος, όπου ήταν πασιφανής η γερμανική υπεροχή, με την κατάληψη στρατηγικών σημείων της βορείου Κρήτης, από το Μάλεμε, με το νεόδμητο αεροδρόμιο, που είχαν κατασκευάσει οι Βρετανοί, μέχρι το Ηράκλειο. Η δύναμή τους αριθμούσε περίπου 22.500 άνδρες.
Η πρώτη επίθεση της «Επιχείρησης Ερμής» εκδηλώθηκε τις πρώτες ώρες της 20ης Μαΐου με σφοδρούς βομβαρδισμούς και τη ρίψη αλεξπτωτιστών. Οι υπερασπιστές ειδοποιήθηκαν από την γκάιντα ενός Σκωτσέζου οπλίτη. Οι Γερμανοί την πρώτη κιόλας μέρα έχασαν 1800 άνδρες, ενώ οι απώλειες ήταν τρομακτικές σε όλη τη διάρκεια της μάχης. Όσοι γλίτωναν από τα εναέρια πυρά, κατά την προσγείωση δέχονταν επίθεση από τους Κρήτες, με παλιά τουφέκια, μαχαίρια, πέτρες και γεωργικά εργαλεία. Το σοκ για το διοικητή τους Κουρτ Στουντέντ ήταν τεράστιο. Το Σώμα ουσιαστικά αχρηστεύτηκε και μέχρι το πέρας του Β Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθκε μόνο για μικρές επιχειρήσεις.
Η ηρωική αντίσταση και η πτώση της Κρήτης
Οι Νεοζηλανδοί, με μπροστάρηδες τους ιθαγενείς Μαόρι, είχαν ιδιαίτερα ηρωική παρουσία. Μια λανθασμένη εκτίμηση όμως του επικεφαλής τους, στο μέτωπο του Μάλεμε, που επέτρεψε την κατάληψη του υψώματος 107 από τους Γερμανούς, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην πτώση του νησιού.
Οι κατακτητές δε συγχώρησαν τους Κρητικούς και θεώρησαν «ανφέρ» τη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού στις πολεμικές επιχειρήσεις, πιστεύοντας ότι αυτό αντίκειται στους θεσμοθετημένους διεθνείς κανόνες. Στα πλαίσια των αντιποίνων κατέστρεψαν ολοσχερώς την Κάνδανο. Στο Κοντομάρι έστησαν στο απόσπασμα ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό. Ήταν η πρώτη εκτέλεση αμάχων στην Ευρώπη, στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Μάχη της Κρήτης στην Τέχνη
Η Μάχη της Κρήτης αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για καλλιτεχνική δημιουργία. Ο ζωγράφος Βλαχάκης, που με το τουφέκι του πυροβολούσε τα γερμανικά «Στούκας», απεικόνισε σε πίνακα μια χαρακτηριστική σκηνή, της οποίας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας. Ένας Κρητικός με μια πέτρα συνθλίβει το κράνος και το κεφάλι ενός Γερμανού, που προηγουμένως είχε σκοτώσει το φίλο του. Η Μάχη της Κρήτης μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1970, σε παραγωγή Τζέιμς Πάρις και σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη.
Οι περισσότεροι σύγχρονοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι χάθηκε μεγάλη ευκαιρία να έμενε ελεύθερο ένα κομμάτι ελληνικής γης στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Στρατηγικά λάθη της βρετανικής ηγεσίας, αλλά και η υπεροχή των Γερμανών στον αέρα και τον οπλισμό, τους οδήγησαν σε μια αιματοβαμμένη νίκη. Η γενναία αντίσταση όμως των υπερασπιστών του νησιού, κυρίως του τοπικού πληθυσμού, έδωσε το δικό της ηρωικό και διαχρονικό μήνυμα στους λαούς της Ευρώπης.
Wikipedia:«Η Μάχη της Κρήτης»
«Η Μηχανή του Χρόνου»