Η Πρωτομαγιά

Η Πρωτομαγιά έχει συνδυαστεί με λουλούδια, στεφάνια και εκδρομές, για «να πιάσουμε το Μάη» και την απόλαυση της ανοιξιάτικής φύσης. Ωστόσο τα πράγματα μπορεί να ήταν διαφορετικά εάν δεν είχε καθιερωθεί ως επίσημη κρατική αργία, ή απεργία, προς τιμή των εργαζομένων. Ο εορτασμός της έχει τις ρίζες της στη μεγάλη απεργία του Σικάγο, στα μέσα του 19ου αιώνα.

Η πρώτη μεγάλη απεργία στο Σικάγο

Το 1872 οι εργάτες του Καναδά έχουν ήδη βελτιώσει τη θέση τους, μέσα από διεκδικήσεις. 12 χρόνια αργότερα, η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας αποφασίζει την πραγματοποίηση απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μάη του 1886, με επίκεντρο το Σικάγο, βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Βασικό αίτημα ήταν «8 ώρες εργασία, 8 ώρες ελεύθερο χρόνο, 8 ώρες ύπνο».

Πράγματι, τη μέρα εκείνη, στην αμερικανική μεγαλούπολη συγκεντρώνονται 90.000 ειρηνικοί διαδηλωτές, με τις οικογένειές τους, ενώ στην απεργία μετέχουν εκατοντάδες χιλιάδες. Στις 4 του μήνα, στην πλατεία Haymarket, κατά την εκφώνηση ομιλίας κι ενώ η αστυνομία διατάζει τη διάλυσή της, μια χειροβομβίδα εκτοξεύεται προς την πλευρά των αστυνομικών, προκαλώντας θύματα. Ακολουθεί μακελειό, με την αστυνομία να ανοίγει πυρ.

Ο επίσημος απολογισμός ήταν 4 διαδηλωτές και 8 αστυνομικοί νεκροί. Ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων όμως, παραμένει άγνωστος. Άλλοι 4 συλληφθέντες καταδικάστηκαν εις θάνατον, ένω ένας άλλος αυτοκτόνησε στη φυλακή.

Τα γεγονότα του Σικάγο και η δίκη προκάλεσαν διεθνές ενδιαφέρον. 3 χρόνια αργότερα, η 2η Σοσιαλιστική Διεθνής αποφάσισε την καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς.

Η Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Την 1η Μάη του 1888 πραγματοποιήθηκε απεργία στη Δράμα, που τότε ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τους καπνεργάτες, με αίτημα τη 10ωρη εργασία.

Ο πρώτος εορτασμός στο ελληνικό κράτος ανάγεται στο 1893, από το Σοσιαλιστικό Σύλλογο, με συγκέντρωση 2.000 ατόμων στο Καλλιμάρμαρο, στις 2 Μαΐου, επειδή ήταν Κυριακή. Βασικά αιτήματα ήταν το 8ωρο και η ασφάλιση των εργατών, με την παροχή σύνταξης για όσους πάθαιναν ατύχημα κατά την τέλεση της εργασίας. Τελικά, συνελήφθη, κακοποιήθηκε και φυλακίστηκε για 10 μέρες ο ηγέτης του Συλλόγου Σταύρος Καλλέργης, πατέρας του γνωστού ηθοποιού Λυκούργου Καλλέργη.

Ο ματωμένος Μάης του ’36 και η Δικταορία του Μεταξά

Πρωτομαγιά ξαναγιορτάστηκε το 1911 και το 1912 και το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της Γ.Σ.ΕΕ., για να φτάσουμε στο ματωμένο Μάη του 1936, στη Θεσσαλονίκη.

Πρόκειται για μια πολιτικά ταραγμένη περίοδο, λίγους μήνες πριν την εγκαθίδρυση του φασιστικού καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης διαδήλωσης των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη, η αστυνομία άνοιξε πυρ με αποτέλεσμα 12 νεκρούς, ανάμεσά τους και ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Η φωτογραφία του θύματος, με τη μητέρα του να θρηνεί πάνω από το πτώμα του, ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο να γράψει το ποίημα με τους στίχους «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω…», που μελοποιήθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη και τραγουδήθηκε από το Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Με το ολοκληρωτικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, αφ’ ενός φυλακίζονται, βασνίζονται και εξορίζονται οι αντιφρονούντες, αφ’ ετέρου καθιερώνεται σε όλους τους τομείς το 8ωρο, υπογράφονται οι πρώτες συλλογικές συμβάσεις εργασίας και ιδρύεται το Ι.Κ.Α.. Το 1937 γίνεται επίσημος εορτασμός της Πρωτομαγιάς, στα πλαίσια της προπαγάνδας της Κυβέρνησης, με στοιχεία εθνικής εορτής.

Η εφετινή Πρωτομαγιά δε θα εορταστεί με εκδρομές ούτε με συγκεντρώσεις. Ωστόσο η αναγκαιότητα της εργατικής τάξης, να διατηρηθούν τα πραγματικά δικαιώματά της σε οικονομικά, θεσμικά και ασφαλιστικά ζητήματα, σε μια εποχή που αυτά κλονίζονται, καθιστούν το πνεύμα της επίκαιρο και διαχρονικό.